Beste eragile batzuk

1. HETEROGENEZITATE ALELIKOA:

Gene beraren mutazio desberdinek sintoma desberdinak sortzen dituzte. Esaterako:

- ΔF508/A455E: Aleloak dituzten heterozigotoek biriketan arazo gutxiago dituzte ΔF508 homozigotoak baino

- A455E eta R117H mutazioak arearen funtzionamendu onarekin daude erlazionatuta eta orokorrean, area ondo dutenek, sintoma arinagoak dituzte.

2. INGURUNEAREN ERAGINA:

- Hautsa, kea, lurruna, etxean erabiltzen diren produktu kimikoak eta onddoen lizuna ekidin.

- Arnas bideetako mukia edota sekrezioak egunero garbitu

- Likido asko hartu

Mutazioak

MUTAZIOAK

Genea: CFTR (Cystic fibrosis transmembrane conductance regulator) da eta 7q31.2 puntuan kokatzen da.

Bere produktuak:

- Gene normalaren produktua: Epitelioko Cl- kanal erregulatua.

- Gene mutatuaren produktua: Mutazioak produktuaren nolakotasunari, kantitateari edo biei eragin dakieke.

Mutazio ohikoenak populazio kaukasikoan honako hauek dira:

Mutazioa	Fr	Mutazio mota	Fenotipoa
ΔF508	%66	II	Klasikoa
G542X	%2.4	I
G551D	%1.6	III
N1303Lys	%1.3	II
W1282X	%1.2	I
R553X	%0.7	I
621+1G>T	%0.7	I
1717-1G>A	%0.6	I
R117H	%0.3	IV	Ez klasikoa
R1162X	%0.3	Ez dago argi	Klasikoa
Nonsense: %4.6 Missense: % 3.2

Mutazio ohikoena ΔF508 eta bere maiztasuna aldakorra da etniaren arabera.

Mutazio ohikoenen artean %4.6 nonsense motako mutazioak dira eta % 3.2 missense motakoak.

10 mutazio hauek ohiko fenotipoa eragiten dute R117H mutazioak izan ezik. Geroago ikusiko dugun bezala, mutazio hau sintoma arinagoekin dago erlazionatuta.

MUTAZIO MOTAK:

Mutazioak motatan sailkatzen dira genearen produktuan duten eraginagatik:

- I motako mutazioa: Sintesirik ez edo sintesia murrizten du.

- II motako mutazioa: Oztopoak eragiten ditu proteinaren lanketan. Hau da mutazio ugarienaren (ΔF508) eragina.

- III motako mutazioa: Oztopoak eragiten ditu CFTR kloro kanalaren erregulazioan

- IV motako mutazioa: Kanalaren konduktantziaren aldaketa eragiten du.

Diagnostikoa

Bi diagnostiko mota daude:

- Klinikoa

- Genetiko molekularra

1. Diagnostiko klinikoa:

Diagnostiko klinikoaren bornean, hainbat aspektu aztertzen dira:

- Gatz galera sindromeak

- Birikako gaixotasun kronikoa

- Elikaduran gertaera ez-ohikoak

- Azoospermia butxaduragatik

Guzti hori horrela izanik, froga desberdinak erabiliko dira:

IZERDI BALOREEN AZTERKETA

FK dutenen %90ak positiboa ematen du froga honetan (fidagarritasuna)

Lehen erabiltzen de froga da

Elektroforesi kuantitatiboa (ionotrforesia) erabiltzen da izerdiaren estimulatzaile den droga batekin (pilocarpina) konbinatuz. Horrela izerdi laginak lortzen dira eta hauen sodio eta kloro kontzentrazioak neurtzen dira. Elektroforesi moduko bat da, baino azalean eginda; izan ere, pilocarpina polo batetik bestera doa eta izerdi guruinek aktibatzen ditu.

FK duten pertsonek izerdian kloro eta sodio kontzentrazio altuagoak dituzte.

BIRIKAKO EPITELIO ARTEKO POTENTZIAL DIFERENTZIA

Arnas bideetako epitelioak ioi garraioa erregulatzen du. CFTRk gaizki funtzionatzen duenean kloroaren eta sodioaren garraioak aldatu egiten dira. Honek potentzial diferentzia anormal bat egotea eragiten du bertako epitelioan

JAIOBERRIEN AZTERKETA

IRT (inmunorecreative trypsogen) metabolitoaren maila neurtzen da, hau arean sitetizatzen da eta FK dutenetan IRT maila arrunta baina altuagoa da.

HODI DEFERENTEEN BUTXADURA AZTERKETA

Balore batzuk neurtzen dira semenean, hodi deferente falta dutenak ezaugarri hauek baitituzte:

- pH baxua

- Az. Zitrikoaren kontzentrazio altua

- Fosfatasa azidoaren kontzentrazio altua.

- Fruktosa kontzentrazio baxua.

- Koagulatzeko akatsak

Biokimika

Fibrosi kistikoan CFTR deritzon genea agertzen da mutatuta, kloro kanal bat dena. Mutatuta agertzen den kasuetan akatsak sortuko ditu mukosa duten aparatuetan, batez ere biriketan, arean eta hestean eta izerdi guruinetan. Gainera, desberdin eragingo du horietako bakoitzean.

CFTR, lehen esan bezala, kloro kanal bat da, kloroa zelulatik kanpora ixurtzen duena. ABC motatako kanala da eta beraz, ATP erabiltzen du bere funtzioa betetzeko. ATP lotzeko bi gune ditu. Mutazioren bat gertatzen bada, proteina ez da ondo tolestuko, aktibazioan arazoak izango ditu edota bestela erregulazioan.

Organo desberdinetan, beraz, akats desberdinak eragingo ditu:

- Biriketan: arnas bideen epitelioan CFTR genearen mutazioaren ondorioz sodioren gehiegizko garraioa gertatzen da eta gainera, mintzak duen kloroarekiko iragazkortasuna jaitsi egiten da. Guzti horren ondorioz, presio osmotikoaren desorekak gertatzen dira eta mukosa deshidratatuak sortu, gaizki kanporatzen direnak.

- Arean eta hestean: CFTR mutazio horren ondorioz, arean kloroaren garraioa akasduna izateaz gain, sodio eta ura ezin dira ondo kanporatu eta ondorioz, entzimak arean harrapatuak geratzen dira eta kanporatzeko konduktuak kolapsatuak geratzen dira. Horren ondorioz, hestean ezin da liseriketa ondo egin eta beraz, kolapsatu egiten dira, ileo meconial.

- Izerdi guruinak: kasu hauetan akatsa ez da hain nabaria. Gertatzen dena da mutazioaren ondorioz guruinek ez dutela NaCl ondo xurgatzen eta ondorioz, izerdiak normala baina gatz gehiago izango du. 

Sintomak II

3. Ugal aparatuan

Gizonen %95ak azoospermia du, hodi deferenteetan gertatutako aldaketengatik (hodien desagerpena, fibrosia edo atrofia)

Emakume guztiak, aldiz, ugalkorrak dira, baina batzuk umetokiko lepoko mukosaanormala dute  eta honek zailtasunak ekarriko ditu umea izaterako orduan, nahiz eta antzuak ez diren izango.

4. Bigarren mailako sintomak

Bigarren mailako sintomak ere ekarriko ditu; izan ere, guretzat ezinbestekoak diren hainbat aparatutan eragiten du eta honek eraginak izango ditu gure organismo guztian zehar. Hauen artean, honakoak aurkituko ditugu:

- Garapenean atzerapena

-   Gibeleko eritasunak ere ager daitezke, birikako arazoen edo transplanteen ondorioz izaten dira(heriotzen %1,7 ) 

- Osteoporosia (D bitamina faltagatik): Tanbor makil itxurako behatzak dira pertsona hauen ezaugarria.

Sintomak:

1. Arnas aparatuan

Heriotzen kausa nagusia da. 

Arnas bideak butxatu egiten dira, mukosaren inflamzioagatik, arnasteko zailtasunak eraginez.

Mukosa lehortu egiten da, defentsak ahuldu eta horrela infekzioak ahalbidetuz (Staphylococcus aureus and Pseudomonas aeruginosa). Endobronkitis kronikoa eragiten du.

Arnas bideetan polipoak ere sortzen dira, arnasketa zailagoa eginez.

Birikak aldaketa estrukturalak jasaten dituzte, amaieran bronkiektasia, hau da, zuhaitz bronkialaren hantura anormal eta atzeraezina, jasanez.

Amaieran biriken parenkimak fibrosia jasaten du. 

2. Heste eta arean

Hestean Ileo mekoniala deritzona agertzen da (hestea ataskatzea mekonio deitzen dan ta diarrean antzekoa dan sustantzia batekin) fibrosi kistikoaz diagnostikatutako haurren %15-20 jasaten dute. 

Areako arazoak ere sortzen dira eta horrek elikagaien xurgapen desegokia izatea eragiten du. Hau gaixo gehienek aurkezten dute.

Area funtzionala dutenek (%10), bestalde, sintomatologia apalagoa aurkeztuko dute, 56 urteko biziraupena izatera irits daitezkeelarik. Area ondo badute elikagaiak hobeto xurgatzen dira eta bigarren mailako sintomak gutxiago izango dira.

Funtzio exokrinoaren akatsak, areako bideen butxaduragatik gertatzen dira.

Azkenik, Diabetes mellitusa (funtzio endokrinoa) 11-17 urtekoen %7 an diagnostikatzen da, prebalentzia adinarekin handituz doalarik.  Horren arrazoia elikagaiak ondo ez direla xurgatzen da eta beraz, intsulina sintetizatu ezin denez, diabetesa sor daiteke. 

 

Ezaugarri orokorrak

Gaixotasun genetiko eta endekapenezkoa da, heriotza goiztiarra eragiten duena, 30 urte ingururekin.

Gorputz osoa afektatzen duen gaixotasun bat da, baina, mukosa duten organoetan du eragin nagusia: biriketan, arean eta izerdi guruinetan.

Hori horrela izanik, sintoma nagusia pazienteek erakusten dituzten arnasteko arazoak izango dira eta hori gertatzen diren infekzio kronikoen ondorio izango da.

Haurtzarotik garatzen dira sintomak, baina kasuen %4 bakarrik diagnostikatzen da adin horretan.

Bataz besteko biziraupena 36,5 urtekoa da, nahiz eta gizonengan luzeagoa izan.

Gaixotasunaren adierazpena aldakorra da mutazio ezberdinak daudelako, aldatzaile geneetikoengatik eta inguruneagatik. Azkenik, aipatu behar da ere Sintomak aldatu egiten direla adinarekin batera.